,,Jak kontrolować trzeźwość pracownika i nie naruszać przy tym jego godności?” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl

21-02-2023

 Od dziś obowiązują przepisy umożliwiające pracodawcom kontrolowanie pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu i narkotyków. Ustawodawca, dopuszczając kontrolę w miejscu pracy, nie wskazał, jak ma ona dokładnie wyglądać. Nakazał jednak, by nie naruszała ona godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Prawnicy wskazują, by unikać kontroli przy osobach trzecich i nie komentować wyniku.

We wtorek, 21 lutego 2023 r., weszły w życie przepisy ustawy z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 240). Nowela wprowadza na stałe do Kodeksu pracy nie tylko pracę zdalną, ale także kontrolę trzeźwości pracowników – tak postulowaną od lat przez pracodawców. I nie tylko o obecność alkoholu w organizmach pracowników chodzi. Nowe przepisy pozawalają również na sprawdzanie narkotyków, czyli – jak mówi ustawa – środków działających podobnie do alkoholu.

Kontrola prowadzona z godnością, czyli jak?

Zgodnie z nowym art. 22 (1c) par. 1 Kodeksu pracy, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Kontrola trzeźwości, w myśl par. 2, nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Także badania stanu trzeźwości pracownika, przeprowadzane przez organ powołany do ochrony porządku publicznego przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego albo zlecone przez organ  przeprowadzenie badania krwi, mają być – jak stanowi art. 22 (1d) par. 6 k.p. – przeprowadzane z poszanowaniem godności i intymności pracownika.

Co więcej, dotyczy to również kontroli pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu – art. 22 (1e) par. 1, a przepisy art. 22 (1c) par. 2-12 mają być – w myśl art. 22 (1e) par. 2 – stosowane  odpowiednio.

Postanowiliśmy więc sprawdzić, jak ma według ustawodawcy powinna wyglądać kontrola, aby nie naruszała godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

W uzasadnieniu do projektu ustawy (druk sejmowy nr 2335) Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej będące autorem rządowego projektu podkreślało, że pracodawca będzie musiał przeprowadzać kontrolę trzeźwości lub kontrolę na obecność środków działających podobnie do alkoholu w taki sposób, aby nie naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Ponadto sposób przeprowadzania takich kontroli nie będzie mógł mieć charakteru dyskryminacyjnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 11 (3) K.p. jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.

Dalej natomiast podkreślono, że – choć doboru przyjętych rozwiązań będzie dokonywał pracodawca, nie ma w tym zakresie dowolności. – Ustalając zarówno grupę pracowników podlegających kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu, jak i sposób jej przeprowadzania, pracodawca powinien przede wszystkim mieć na uwadze konieczność spełnienia przesłanki niezbędności zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Jak wskazano powyżej, kontrola taka nie może również prowadzić do naruszenia dóbr osobistych pracownika, w szczególności godności, która jest przyrodzona i niezbywalna na mocy art. 30 Konstytucji RP. Działania podejmowane przez pracodawcę w tym zakresie nie mogą również naruszać prawa do prywatności pracowników, wobec których kontrola trzeźwości lub kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu jest przeprowadzana – napisano w uzasadnieniu.

Kontrola bez udziału osób trzecich i z zachowaniem poufności wyniku

Niestety odpowiedzi na pytanie, jak powinna przebiegać kontrola, aby nie naruszała godności i innych dóbr osobistych pracownika nie znajdziemy też w informacji Państwowej Inspekcji Pracy o nowych przepisach dotyczących kontroli trzeźwości. Rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Pracy pytany o to, jak należy kontrolować pracownika, żeby kontrola nie naruszała jego godności i innych dóbr osobistych, odesłał nas do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, które ten projekt przygotowało.

O opinię poprosiliśmy zatem prawników.

(…) Na to, żeby kontrola nie odbywała się przy osobach trzecich uwagę zwraca także Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. – To dobrze, że ustawodawca wysłał sygnał do pracodawców, aby zwracali uwagę na godność kontrolowanych i żeby nie zaniedbywali przy kontroli aspektu ludzkiego – podkreśla mec. Januszewska. Bo, jak mówi, kontrola będzie odbywała się w różnych miejscach i warunkach, a zatem jej przebieg u różnych pracodawców może być nieco odmienny.   (…)

Grażyna J. Leśniak

Czytaj więcej: Prawo.pl