,,Nowe prawo – po narkotykach możliwa bezkarność, po lekach można stracić pracę”- wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl
15-02-2023
Pracownicy uzależnieni od narkotyków i biorący substancje narkotyczne spoza listy ministra zdrowia, pozostaną bezkarni, a pracownicy np. leczący się na ADHD i biorący leki zawierające amfetaminę, będą mogli stracić pracę. Taki będzie efekt nowelizacji Kodeksu pracy, którego przepisy mają wejść w życie już 21 lutego. Zdaniem prawników, nowe regulacje nie zabezpieczają interesu ani pracowników, ani pracodawców. Co więcej, na skutek zaniechania ustawodawcy staną się źródłem problemów i sporów sądowych na lata. (…)
Substancja działająca podobnie do alkoholu – czyli co?
– Prawo pracy nie zna pojęcia substancji działającej podobnie do alkoholu. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych posługuje się pojęciem środków odurzających lub substancji psychotropowych, które zostały zdefiniowane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 21 ust. 2 ustawy wypadkowej świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. (…)
Kontrola, ale tylko najpopularniejszych substancji
Badanie pracowników umożliwią nowe przepisy art. 22(1c)-22(1h) Kodeksu pracy, przy czym art. 22(1c) i następne dotyczą trzeźwości, a art. 22(1e) i następne – środków działających podobnie do alkoholu. Pracodawcy będą mogli wprowadzić kontrole, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Jeśli natomiast kontrola wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu albo zajdzie uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy, to pracodawca będzie mógł go nie dopuścić do pracy.
Problem polega jednak na tym, że ani nowela K.p., ani przygotowywane rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, nie zawiera definicji środków działających podobnie do alkoholu, a jedynie w par. 10 zawiera zamknięty katalog środków, które nimi są. Na liście znalazły się więc: opioidy, amfetamina i jej analogi, kokaina, tetrahydrokanabinole i benzodiazepiny. (…)
Zwraca przy tym uwagę na fakt, że substancje psychoaktywne takie, jak opiaty znajdują się w wielu lekach przeciwbólowych, amfetamina i jej pochodne są składnikami leków stosowanych np. w leczeniu ADHD, narkolepsji, otyłości, a także astmy, również inne substancje psychoaktywne znajdziemy w wielu popularnych lekach. Jest natomiast ogromna grupa nowych substancji psychoaktywnych, niewykrywalnych podstawowym testem narkotykowym, a rynek w tym względzie jest bardzo dynamiczny. Wiedzą o tym doskonale osoby używające substancji psychoaktywnych z przyczyn innych niż zdrowotne, wiedzą zatem, czego używać bez konsekwencji w postaci pozytywnego testu. (…)
Już w trakcie konsultacji publicznych Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych – Komisji do spraw diagnostyki toksykologicznej wskazywała, że krew i mocz to dwa rodzaje prób biologicznych, które różnią się czasem detekcji, czyli czasem kiedy możliwe jest stwierdzenie obecności badanej substancji od jej przyjęcia do pobrania materiału do badania. – Wynik badania we krwi daje informację dotyczącą aktualnego stanu osoby badanej (czy jest po spożyciu lub pod wpływem alkoholu, lub substancji działającej podobnie do alkoholu). Wynik badania w moczu informuje o tym, czy osoba badana przyjmowała substancję działająca podobnie do alkoholu w ostatnich kilku, kilkunastu dniach. Pozytywny wynik w moczu nie oznacza, że osoba badana jest w tym momencie pod wpływem wykrytej substancji. Nie ma korelacji pomiędzy wynikami badań we krwi i moczu. Należy ustalić, kiedy należy wykonać badanie krwi, a kiedy dopuszczamy wykonanie badania moczu i w jaki sposób wyniki są interpretowane – napisali w uwagach do projektu. Nie zostały one jednak uwzględnione, bo – jak wyjaśniło Ministerstwo Rodziny i Polityki będące autorem projektu – rozwiązania przyjęte w projektowanej ustawie, w zakresie badania krwi i moczu, są analogiczne do przepisów regulujących tę kwestię w stosunku do kierujących pojazdami. Przepisy – Prawo o ruchu drogowym dopuszczają zarówno badanie krwi, jak i moczu w celu ustalenia, czy kierujący pojazdem nie znajduje się w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu. Badanie laboratoryjne będzie mógł zlecić wyłącznie organ. (…)
– Przepisy dające jasne podstawy prawne kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu, środków odurzających i substancji psychoaktywnych były od lat oczekiwane przez pracodawców i służby bhp. Jednak ostateczny ich kształt nie zabezpiecza interesów pracodawców, którzy obawiają się wykonywania pracy przez podwładnych pozostających pod wpływem środków odurzających i substancji psychoaktywnych, ani interesów pracowników, którzy mogą mieć problemy, jeśli w ich organizmie zostanie wykryta choćby śladowa ilość substancji z listy wskazanej w rozporządzeniu – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. (…)
MRiPS przekazało nam, że obecnie nie są planowane prace legislacyjne związane z nowelizacją przepisów dotyczących kontroli trzeźwości pracowników, wprowadzanych ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240). Po wejściu w życie przepisów będzie możliwe dokonanie oceny ich funkcjonowania w praktyce.
Grażyna J. Leśniak
Czytaj więcej: Prawo.pl