,,Państwo znów zawiodło – i to nie tylko rolników” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl
19-09-2023
Rolnicy-dwuzawodowcy, którzy oprócz pracy w gospodarstwie rolnym, byli zatrudnieni na etacie, mają dziś problem z udowodnieniem składek na ubezpieczenie rolnicze, jakie płacili przed powstaniem KRUS w 1991 r., do urzędów gmin. Dokumenty albo poginęły, albo zostały zniszczone. Zdaniem prawników to duży problem, którego nie podjęła jeszcze żadna władza. Państwo powinno opracować system, który pomoże ludziom zorientować się w sytuacji, a może nawet nieco zmodyfikować obecny system ubezpieczeniowy. (…)
Problem sprzed lat, który odbija się do dziś
Zgodnie z przepisami regulującymi zagadnienia dotyczące ubezpieczenia rolniczego, obowiązującymi w latach 1977-1990, tj. ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz rozporządzeń wykonawczych do tych ustaw, decyzje o wymiarze składek podejmował naczelnik gminy w drodze decyzji.
Przepisy ww. ustaw zobowiązywały rolników do opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze bez względu na fakt podlegania równocześnie ubezpieczeniu społecznemu w ZUS at.. z tytułu zatrudnienia. Dopiero po zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, ubezpieczeniu rolniczemu od 1 stycznia 1989 r. przestały podlegać osoby: będące pracownikami zatrudnionymi w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie albo objęte innymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym lub o zaopatrzeniu emerytalnym,
mające ustalone prawo do emerytury lub renty.
– Po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 1991 r. przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, zadania z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników przejęły z urzędów gmin jednostki organizacyjne Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Przejęte dane i informacje z urzędów gmin o osobach objętych ww. przepisami, obowiązującymi do 1990 r., dotyczące okresów podlegania ubezpieczeniu rolniczemu i pobranych składkach na to ubezpieczenie przez urzędy gmin stanowiły podstawę założenia ewidencji, której obowiązek prowadzenia nakłada na Kasę art. 42 ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników. Ewidencja ta w odniesieniu do okresów przypadających przed 1 stycznia 1991 r. obejmuje wyłącznie dane przekazane przez te urzędy gmin. Potwierdzając zatem okresy podlegania ubezpieczeniu rolniczemu za lata 1977-1990 i opłacania składek na to ubezpieczenie, Kasa zobowiązana jest opierać się o dane, wynikające z prowadzonej ewidencji, założonej w oparciu o informacje uzyskane zarówno ówcześnie jak i aktualnie z urzędów gmin (…).
Dokumenty a kapitał początkowy
Zdaniem Magdaleny Januszewskiej, radcy prawnego, specjalizującej się w prawie pracy i zabezpieczenia społecznego, dużym problemem jest brak dokumentów potwierdzających ubezpieczenie rolnicze z tamtych lat. – Często nie ma ich ani w KRUS, ani w gminie. Ubezpieczony z kolei rzadko przechowuje jakiekolwiek dowody wpłaty. Pozostaje dowodzenie przed sądem przy pomocy innych środków, że dana osobie pracowała w gospodarstwie rolnym – mówi mec. Magdalena Januszewska. I dodaje: – To jednak nie jedyny problem, szczególnie dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którym ustala się kapitał początkowy. W tym kapitale nie uwzględnia się bowiem pracy w gospodarstwie rolnym.
Jak podkreśla mec. Januszewska, wynika to z art. 174 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:
- okresy składkowe, o których mowa w art. 6;
- okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;
- okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.
Tymczasem – jak wskazuje mec. Januszewska – o doliczaniu okresów rolniczych przy obliczaniu emerytury mówi art. 10 tej ustawy. A art. 174 nie odsyła do art. 10.
I wskazuje na orzecznictwo, np. wyrok SN z 23 listopada 2022 r. (sygn. akt III USKP 33/22, LEX nr 3537849), w którym sąd orzekł, że zgodnie z art. 173 ust. 1 dla osób objętych nowymi zasadami obliczania emerytur, które podlegały ubezpieczeniu przed wejściem w życie ustawy, (a więc w okresie kiedy nie było jeszcze obowiązku ewidencjonowania składek na indywidualnych kontach), ustala się kapitał początkowy. Kapitał ten oblicza się według zasad określonych w art. 174, biorąc pod uwagę wysokość tzw. emerytury hipotetycznej, której wysokość uzależniona jest (por. art. 53 ustawy emerytalnej), od podstawy wymiaru oraz liczby okresów składkowych i nieskładkowych. Oba te składniki są przy ustalaniu kapitału początkowego zmodyfikowane w stosunku do zasad ogólnych, bowiem do stażu ubezpieczeniowego przyjmuje się okresy składkowe wymienione w art. 6 i nieskładkowe wymienione w art. 7, pomijając okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i okresy z nimi zrównane (wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy) oraz okresy ubezpieczenia za granicą (art. 8), uwzględniane – pod pewnymi warunkami – do obliczania emerytury na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005 r., I UK 135/04, OSNP 2005 Nr 14, poz. 217).
Wprost pisze o tym ZUS na swojej stronie internetowej: w kapitale początkowym nie uwzględniamy okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie. (…)
Grażyna J. Leśniak
Czytaj więcej: Prawo.pl