,,Od 1 stycznia węższy krąg osób ze świadczeniem pielęgnacyjnym” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl

01-12-2023

Zbyt mało osób ma prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, gdy rezygnują z pracy po to, aby zająć się bliskim wymagającym opieki. Nie przysługuje ono m.in. synowej czy zięciowi, który opiekuje się chorym teściem lub teściową. Zdaniem prawników, nie jest to luka w przepisach, ale – niestety – świadoma decyzja ustawodawcy. Co gorsza, od 1 stycznia krąg uprawnionych zostanie jeszcze bardziej ograniczony. Taki będzie efekt wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym.

– Ograniczenie kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego to nie tyle kwestia luki w prawie, ile świadomej decyzji ustawodawcy – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy i zabezpieczenia społecznego. – Do świadczenia pielęgnacyjnego mają prawo tylko określone w ustawie osoby, a z rodziny te, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. I to jeszcze w określonej kolejności. Tymczasem na powinowatych, takich jak synowa, on nie ciąży. Z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Pojawiają się głosy, że więcej osób powinno być uprawnionych – wskazuje mec. Januszewska.

Kto ma dziś prawo do świadczenia pielęgnacyjnego

Zgodnie ze ww. art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

• matce albo ojcu,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
• innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Natomiast w myśl ust. 1a, osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

• rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• nie ma osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Co ważne, na podstawie ust. 1b, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia

Od 1 stycznia 2024 r. krąg uprawnionych będzie jeszcze węższy

Co gorsza, jak przypomina mec. Januszewska, od 1 stycznia przyszłego roku krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego będzie jeszcze bardziej ograniczony, a to ze względu na to, że będzie można je przyznać tylko w wypadku opieki nad dzieckiem. – To zresztą powrót do pierwotnych założeń świadczenia pielęgnacyjnego, którego zakres poszerzano z czasem. Nie będzie też specjalnego zasiłku opiekuńczego, który z założenia przysługiwał w wypadku opieki nad osobami, które stały się niepełnosprawne w dorosłości – wyjaśnia. Z początkiem przyszłego roku zacznie bowiem obowiązywać ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która w art. 43 zmienia ustawę o świadczeniach rodzinnych, w tym jej art. 17. Przepis ten w nowym brzmieniu będzie stanowił, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:

• matce albo ojcu,
• innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego

– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia, legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Uchylone zostaną ust. 1a i 1b, a po ust. 3d dodany zostanie ust. 3e, zgodnie z którym osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, rodzinie zastępczej i osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka sprawującym opiekę nad więcej niż jedną osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, o której mowa w ust. 3, podwyższa się o 100 proc. na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka.

Z kolei po ust. 4 dodany zostanie ust. 4a, na podstawie którego w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba sprawująca opiekę zachowuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki.

Natomiast w myśl ust. 5 w nowym brzmieniu, świadczenie pielęgnacyjne nie będzie przysługiwało, jeżeli:

• osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
• osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
• osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

– Natomiast od 1 stycznia 2024 r. pojawi się nowy typ pomocy – świadczenie wspierające. Ono jednak będzie przysługiwało osobie niepełnosprawnej, a nie opiekunowi. Dysponowanie środkami na opiekę będzie zatem zależało od osoby niepełnosprawnej. Opiekun, jeśli nie będzie pracować, to będzie mógł skorzystać z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu sprawowania opieki. Na mocy przepisów przejściowych, dotychczasowi uprawnieni do świadczenia pielęgnacyjnego zachowają swoje prawa – mówi mec. Magdalena Januszewska.

Grażyna J. Leśniak

Czytaj więcej:Prawo.pl