,,Wysokość renty socjalnej to wierzchołek góry lodowej. Potrzebna reforma systemu orzekania” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl
05-03-2024
Tocząca się publiczna dyskusja o podniesieniu kwoty renty socjalnej do kwoty minimalnego wynagrodzenia w rezultacie sprowadza się do o wiele głębszego problemu, czyli reformy systemu orzecznictwa o niepełnosprawności. Ale także braku podstawowych badań o potrzebach osób z niepełnosprawnościami w podobnej sytuacji życiowej, różnie określonej przez prawo. Należałoby więc zacząć od dużo bardziej podstawowej kwestii jak zmiana systemu orzekania niż odpowiedzi na pytanie, czy słuszne jest wprowadzenie renty socjalnej w kwocie minimalnego wynagrodzenia.
(…) Po marcowej waloryzacji kwota tych świadczeń wynosi 1780,96 zł brutto (1620,67 netto, „na rękę”). Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej, nad którym obecnie trwają prace w Sejmie zakłada, że kwota renty socjalnej miałaby być równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tym roku wynosi ona 4242 zł, a od lipca wyniesie 4300 zł. Projekt zakłada więc ponad dwukrotny wzrost renty socjalnej (o 167 proc.). Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i najniższa emerytura pozostałyby na obecnym poziomie.
Renta socjalna za niska, ale podstaw do różnicowania nie ma
Do renty socjalnej uprawnione są osoby, które stały się niepełnosprawne do 18 r. ż. lub, gdy się uczyły, do 25 r. ż. Nie miały więc możliwości podjąć pracy. Świadczenie całkowicie finansowane jest z budżetu państwa, ustalane i wypłacana przez ZUS. Rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy mogą zaś pobierać osoby, które nabyły niepełnosprawność w późniejszym wieku, a wcześniej pracowały. Mają już zatem odpowiedni staż pracy i odłożone składki na ubezpieczenie społeczne. Renty z tytułu niezdolności do pracy ustala i wypłaca ZUS. Jest także grupa osób, która nie ma uprawnienia do renty, gdyż stały się niepełnosprawne po okresie nauki i mają za mały lub wcale staż ubezpieczenia, aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w sprawach z zakresu prawa pracy i zabezpieczeń społecznych, podkreśla, że obecna wysokość renty socjalnej jest zbyt niska, aby zabezpieczyć potrzeby osoby z niepełnosprawnością. Przypomina, że otrzymują je osoby, które nigdy nie weszły na rynek pracy. – Ale przecież są także osoby, które przez jakiś czas pracowały, bo ich niezdolność do pracy powstała później, i które w związku z tym pobierają renty z tytułu niezdolności do pracy. Dziś renta socjalna i renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy są równe, co wynika z art. 6 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej – zaznacza. Jednak w jej opinii, trudno znaleźć uzasadnienie dla znacznego zróżnicowania ich kwot, skoro z założenia przysługują osobom niezdolnym do pracy.
Ubóstwo większe w rodzinach z osobą z niepełnosprawnością
(…) 20 organizacji zrzeszonych w Polskim Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON) we wspólnym stanowisku dotyczącym obywatelskiego projektu o zmianie ustawy o rencie socjalnej zgadza się z koniecznością podwyższenia kwot świadczeń przysługujących osobom z niepełnosprawnościami. (…)
Konstytucyjne zasady sprawiedliwości społecznej i równości
Organizacje zrzeszone w PFON stoją zaś na stanowisku, że rozwiązania zawarte w obywatelskim projekcie o rencie socjalnej naruszają podstawowe wartości konstytucyjne poprzez nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji różnych grup osób z niepełnosprawnościami. (…)
Szersza dyskusja o zabezpieczeniu społecznym osób z niepełnosprawnością
– Poza tym w dyskusji o poziomie zabezpieczenia osób niepełnosprawnych należy uwzględniać także inne świadczenia z zabezpieczenia społecznego związane z niepełnosprawnością, a także zasady dorabiania do rent – podkreśla mec. Magdalena Januszewska. (…)
Dane ZUS z października 2023 r. wskazują, że rentę socjalną pobiera 292,8 tys. osób, a rentę z tytułu niezdolności do pracy 537 tys. osób, w tym 147 tys. osób pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy w kwocie renty socjalnej.
Beata Dązbłaż
Czytaj więcej: Prawo.pl