„Interpretacje wydawane przez ZUS – jak je uzyskać i jak się od nich odwołać” – artykuł Magdaleny Januszewskiej w czasopiśmie „Rachunkowość”

30-09-2015

Zawiłe przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, sprawiają, że nietrudno o błąd przy naliczaniu należnych składek. Przedsiębiorcy mogą się przed tym ratować, składając wnioski o interpretacje w sprawach składkowych. Stosując się do nich są chronieni przed koniecznością zapłaty składek czy kar, gdy kontrolujący ich urzędnicy przyjmą inną wykładnię. Jeśli interpretację uznają za niekorzystną dla siebie, mają prawo ją zaskarżyć.

Reguły postępowania

O ile wniosek o interpretację składkową składa się do organu rentowego w ramach postępowania administracyjnego, to postępowanie odwoławcze toczy się przed sądem powszechnym.

Przedsiębiorcy często wykorzystują możliwość występowania o indywidualne interpretacje w sprawach składkowych ? przede wszystkim do ZUS. Większego praktycznego znaczenia nie mają natomiast interpretacje wydawane przez NFZ i KRUS.

Podstawą prawną do wydawania interpretacji jest art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W myśl tego przepisu przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez niego daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Może pytać zarówno o zaistniały stan faktyczny, jak i o przyszłe zdarzenia.

Art. 10 ust. 1 usdg koresponduje z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym ZUS wydaje interpretacje indywidualne w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy (FP), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) i Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) oraz podstawy wymiaru tych składek.

Za wydanie interpretacji należy zapłacić 40 zł. Z tym, że jeśli we wniosku zawartych jest kilka odrębnych stanów faktycznych lub przyszłych zdarzeń, opłatę tę należy uiścić od każdego z nich.

Ważne, aby we wniosku dokładnie określić swoje żądania – w jakim zakresie oczekuje się interpretacji określonych przepisów. W przeciwnym razie ZUS może odmówić jej wydania (zob. wyrok SA w Białymstoku z 3.09.2013 r., III AUa 193/13).

Moc wiążąca

ZUS powinien wydać interpretację nie później niż w ciągu 30 dni od wpływu kompletnego i opłaconego wniosku.

Jeśli nie dotrzyma tego terminu, uznaje się, że w dniu następującym po dniu, w którym on upłynął, została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy przedstawionego we wniosku.

Interpretacja jest udzielana w formie decyzji, wskazującej prawidłowe stanowisko w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym i pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia.

Zgodnie z art. 10a ust. 2 usdg interpretacja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, ale nie może on być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim się do niej zastosował. Jest natomiast wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania. Przy czym nie można zmieniać interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.

Przedsiębiorca więc nie tylko dowiaduje się z interpretacji, jakie są jego obowiązki składkowe, ale jeśli się do niej zastosuje, korzysta z określonej ochrony. Oczywiście jeśli nie zmieni się sytuacja. Trzeba pamiętać, że postępowanie w sprawie wydania interpretacji sprowadza się do kontroli prawidłowości subsumcji opisanego w we wniosku hipotetycznego stanu faktycznego pod wskazaną normę prawną. Innymi słowy, ocena prawna odnosi się do konkretnego stanu faktycznego, stąd może stracić aktualność przy jego zmianie (zob. wyrok SA w Gdańsku z 25.03.2014 r. III AUa 1192/13).

SA w Białymstoku w wyroku z 24.09.2013 r. III AUa 312/13 wskazał, że interpretacja spełnia dwa cele: służy informowaniu uczestników ubezpieczeń społecznych o sposobie wykładni konkretnych przepisów i chroni obywateli przed możliwością zmiany poglądu przez organ. Może więc pojawić się konieczność wydania nowej interpretacji (temu samemu przedsiębiorcy), gdy zmieni się stan prawny albo stan faktyczny ulegnie zmianie w taki sposób, że poprzednie wytłumaczenie przepisu stanie się bezużyteczne. ZUS może więc odmówić wydania ponownej interpretacji jeśli poprzednia spełnia swoje funkcje.

Nie każdy jest uprawniony

Indywidualnej interpretacji nie dostanie ten, kto nie jest przedsiębiorcą, albo pyta o cudze obowiązki.

Brak statusu przedsiębiorcy to wbrew pozorom dość częsta przyczyna odmów ZUS. Interpretacji nie otrzyma więc np. komandytariusz, który zapyta o to, czy z tytułu uczestnictwa w spółce podlega ubezpieczeniom społecznym. Może o nią wystąpić spółka komandytowa, bo to ona ma status przedsiębiorcy, a nie jej wspólnicy.

Nie otrzyma też interpretacji przedsiębiorca, który zapyta o obowiązki składkowe np. wobec osoby, która świadczy na jego rzecz usługi na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem ? ze względu na to, że nie jest to jego indywidualna sprawa. Przy skomplikowanych stosunkach gospodarczych fakt, że ktoś jest beneficjantem usług danej osoby nie oznacza, że ją zatrudnia. To również częsta przyczyna odmowy wydania interpretacji przez ZUS.

Bez postępowania wyjaśniającego

Charakterystyczną cechą postępowania o wydanie interpretacji składkowej jest to, że organ opiera się na informacjach przedstawionych przez wnioskodawcę.

W orzecznictwie wielokrotnie podnoszono, że zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa wyznacza treść wniosku wszczynającego postępowanie. Rolą organu jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych.

Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu. Innymi słowy organ opiera się na tym, co opisano we wniosku, nie prowadząc własnego postępowania wyjaśniającego. To zaś odróżnia wydanie interpretacji od tzw. decyzji merytorycznej.

Artykuł opisuje także:

• inne sposoby występowania o informację do ZUS,
• jaki jest zakres wiążących interpretacji indywidualnych w sprawach składkowych – czyli o co pytać, żeby się dowiedzieć,
• co wówczas, gdy ZUS unika odpowiedzi,
• czy można pytać o stany przeszłe, czy tylko o przyszłość,
• jak odwołać się od interpretacji do sądu,
• czy można składać apelację od wyroku w sprawie interpretacji,
• czy i kiedy dopuszczalna jest skarga kasacyjna.

Więcej w czasopiśmie „Rachunkowość” nr 9/2015 s. 28-33

Potrzebujesz porady w swojej sprawie –  skontaktuj się z Kancelarią