„Co z podróżami służbowymi kierowców” – artykuł Magdaleny Januszewskiej w czasopiśmie „Rachunkowość i Podatki”
14-02-2017
Transportowcom nie grozi zapłata ryczałtów za noclegi międzynarodowym kierowcom, którzy spali w kabinach. Nadal jednak nie wiadomo, jak rekompensować im brak warunków hotelowych.
W DzU poz. 2206 został opublikowany wyrok TK z 24.11.2016 (K 11/15). Dotyczy on spornego zagadnienia wynagradzania kierowców w transporcie międzynarodowym w związku z noclegami w kabinie samochodu.
Chodzi o art. 21a ustawy z 16.14.2004 o czasie pracy kierowców (DzU z 2012 poz. 1155 ze zm., dalej ucpk), który mówi, że kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w art. 775 § 3?5 Kp.
Trybunał orzekł o niekonstytucyjności art. 21a ucpk w zw. z art. 775 § 2, 3 i 5 Kp i w zw. z:
? § 16 ust. 1, 2 i 4 aktualnego rozporządzenia o podróżach służbowych,
? § 9 ust. 1, 2 i 4 uchylonego rozporządzenia MPiPS z 19.12.2002 w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (DzU nr 236 poz. 1991)
w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym.
Wyrok obowiązuje od dnia publikacji w DzU, czyli od 29.12.2016.
Kaskadowość i interpretacja
Wniosek dotyczący zwrotu kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej do TK złożył Związek Pracodawców ?Transport i Logistyka Polska?. Trybunał częściowo podzielił jego zarzuty.
Przede wszystkim skrytykował kaskadowy charakter art. 21a ucpk. Chodzi o to, że odsyła on do przepisów Kp, a te do rozporządzeń. Do tego regulacja w Kp nie jest adekwatna do specyfiki wykonywania zawodu kierowcy w transporcie międzynarodowym. Trudno bowiem porównywać warunki odbywania podróży służbowych przez pracowników administracji i międzynarodowych kierowców. W rezultacie regulacja nie jest spójna i prowadzi do poważnych wątpliwości interpretacyjnych. Transportowcy stanęli w obliczu niepewności co do sposobu interpretowania przepisów przez sądy. Stąd rozbieżne wyroki SN.
Przypomnijmy, że krytycznym momentem było wydanie uchwały 7 sędziów SN z 12.06.2014 w sprawie (II PZP 1/14), zgodnie z którą zapewnienie pracownikowi-kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie jest równoznaczne z zapewnieniem przez pracodawcę bezpłatnego noclegu, co powoduje, że przysługuje mu zwrot kosztów noclegu. Sprawa otworzyła kierowcom furtkę do dochodzenia roszczeń z tytułu noclegów za kilka lat wstecz, sięgających średnio 50 tys. zł na osobę. Nastąpił niedający się przewidzieć wzrost płac.
Zdaniem TK trudności interpretacyjne są ?rażąco nadmierne?, szczególnie z punktu widzenia adresatów tych norm (pracodawców, kierowców).
Regulacje nieadekwatne dla szofera
TK zwrócił uwagę, że art. 775 § 3?5 Kp w założeniu dotyczą incydentalnych podróży służbowych, tzn. takich, które nie stanowią istoty wykonywanej pracy. Dla kierowców istotą pracy jest podróż.
TK uznał, że konieczne jest stworzenie odrębnych przepisów dla kierowców międzynarodowych dotyczących pokrywania kosztów ich podróży służbowej.
Zwrócił też uwagę, że pracodawcy, kierując się bezpośrednio obowiązującym art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15.03.2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego, dostosowywali samochody, tak aby zapewniały one odpowiednie miejsce do spania lub kupowali auta dostosowane do takiego odpoczynku. Uznawali, że tym samym zapewniają bezpłatny nocleg, o którym mowa w rozporządzeniach ws. podróży służbowych, a dzięki temu są zwolnieni z ponoszenia kosztów noclegu albo ryczałtów za nocleg hotelowy.
Zdaniem TK doszło do naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, bo usprawiedliwione były oczekiwania pracodawców, że zapewnienie odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodowej zwolni ich z ponoszenia kosztów noclegu kierowców.
Co to oznacza
Wyrok TK powoduje, że maleją szanse kierowców na uzyskiwanie na drodze sądowej wysokich świadczeń za niezapewnienie im noclegów hotelowych ? można się spodziewać, że roszczenia te będą oddalane.
Przedsiębiorcy transportowi, którzy przegrali z kierowcami w sądach i musieli zapłacić ryczałty za noclegi, mogą wznawiać postępowania. Pracodawcy na wniesienie takiego wniosku mają 3 miesiące od wejścia w życie wyroku TK.
Wyrok TK nie oznacza jednak, że wiadomo, jak postępować i wg jakich zasad rekompensować brak noclegów. Ta sytuacja utrzyma się, dopóki nie zostaną wydane nowe przepisy dotyczące ryczałtów za noclegi dla kierowców międzynarodowych. Jedyna wyraźna wskazówka, która wynika z tego wyroku, to ta, że zasady dla międzynarodowych kierowców nie powinny być identyczne jak dla podróżujących incydentalnie pracowników biurowych.
Więcej w czasopiśmie „Rachunkowość i Podatki” nr 2/2017