„Przedsiębiorczyni na świadczeniu rodzicielskim zwolniona od składek ZUS” – artykuł Magdaleny Januszewskiej w czasopiśmie „Rachunkowość i Podatki”

04-06-2017

W 2015 r. kobieta założyła działalność gospodarczą, a w 2016 r. urodziła dziecko. W listopadzie 2016 r. ZUS odmówił jej jednak zasiłku macierzyńskiego, ze względu na to, że nie opłaciła dobrowolnej składki chorobowej.  W związku z tym w grudniu 2016 r. wystąpiła do ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o świadczenie rodzicielskie (tzw. kosiniakowe). Otrzymała je. Czy w takim razie jest zwolniona z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i rentowe z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej?

W myśl art. 6 ust. 1 usus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Polski są: osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi (pkt 5) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (pkt 19).

Świadczenie rodzicielskie to rodzaj świadczenia rodzinnego wprowadzonego od 1.01.2016 r. Zgodnie z art. 17c ust. 1 pkt 1 ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. DzU. z 2016 r., poz. 1518 ze zm.), świadczenie rodzicielskie przysługuje m.in. matce lub ojcu dziecka, przez okres 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobieniem jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka. Wynosi ono 1 tys. zł miesięcznie. Należy się ono, gdy uprawnieni nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego, czyli np. bezrobotnym, studentom. Także osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, jeśli nie pobierają zasiłku macierzyńskiego, mogą ubiegać się o świadczenie rodzicielskie, które dla celów ubezpieczenia emerytalnego i rentowych tych osób traktowane jest na równi z pobieraniem zasiłku macierzyńskiego.

Z art. 6 ust. 1 pkt 19 usus wynika, iż przebywanie na urlopie wychowawczym oraz pobieranie zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł (niż prowadzenie pozarolniczej działalności) do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W tym okresie osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie podlega z tytułu jej prowadzenia ubezpieczeniom społecznym. Okres urlopu wychowawczego jak również pobierania zasiłku macierzyńskiego (tu świadczenia rodzicielskiego) albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego jest bowiem okresem przerwy w ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jest korzystanie z urlopu wychowawczego, jeżeli osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych lub pobieranie zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Jak stanowi art. 11 i art. 12 usus, osoby o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19 usus nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i ubezpieczeniu wypadkowemu.

Z art. 9 ust. 1c usus wynika, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jednocześnie pobierająca zasiłek macierzyński (tu: świadczenie rodzicielskie) podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (tu: świadczenia rodzicielskiego). Osoba taka może dobrowolnie na swój wniosek być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jeśli chodzi o składkę zdrowotną, to jeśli osoba prowadząca pozarolniczą działalność równocześnie pobiera zasiłek macierzyński (tu: świadczenie rodzicielskie), to stosuje się dodany z dniem 1.01.2016 r. art. 82 ust. 9a ustawy zdrowotnej, stanowiący, że składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę, której zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c (czyli działalności gospodarczej). Wynika z tego, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby z nimi współpracujące, które pobierają zasiłek macierzyński w wysokości nie przekraczającej miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego (tj. 1000 zł), są zwolnione z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenia zdrowotne z tytułu tej działalności. To samo dotyczy więc osób na świadczeniu rodzicielskim.

Komentarz:

ZUS zajął korzystne dla przedsiębiorczyni stanowisko. Dokonał bowiem wykładni rozszerzającej, celowościowej usus, traktując świadczenie rodzicielskie jak zasiłek macierzyński (którym nie jest). Usus milczy bowiem na temat zbiegu tytułów do ubezpieczeń: działalności gospodarczej i świadczenia rodzicielskiego. Kierując się literalną wykładnią można by więc uznać, że na świadczeniu rodzicielskim trzeba składki z działalności zapłacić. Wygląda to zresztą na przeoczenie ustawodawcy. Świadczenie rodzicielskie zostało bowiem pomyślane jako substytut zasiłku macierzyńskiego dla osób, które nie mają szansy nabyć prawa do niego – bo nie są ubezpieczone chorobowo. W założeniu miało to dotyczyć osób, które nie są aktywne zawodowo. Tymczasem zasiłku macierzyńskiego mogą nie mieć też przedsiębiorcze matki, które albo nie zgłoszą się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego lub z niego wypadną. Nie zostają co prawda bez żadnych świadczeń, bo także one mogą wystąpić o świadczenie rodzicielskie w swojej gminie. Nie jest to jednak zasiłek macierzyński wypłacany w oparciu o ustawę chorobową (z systemu ubezpieczeń społecznych), ale odrębne świadczenie socjalne – z ustawy o świadczeniach rodzinnych (czyli z zabezpieczenia społecznego).

Więcej w  czasopiśmie „Rachunkowość i Podatki” nr 6/2017