Rząd szykuje rewolucję w ubezpieczeniach społecznych – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w Prawo.pl

27-01-2021

Od kwietnia jednorazowe nieopłacenie składki ZUS w terminie – nie spowoduje już „wypadnięcia” z systemu ubezpieczeń. Są i mniej korzystne zmiany – osoby m.in. prowadzące pozarolniczą działalność i te z nimi współpracujące – nie będą miały prawa do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego, jeżeli w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenie z tytułu składek przekroczy 6,60 zł. Aby otrzymać świadczenie będą musiały spłacić całe zadłużenie.

Serwis Prawo.pl dotarł do przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projektu nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Oprócz zmiany tytułowej ustawy, propozycja obejmuje również zmianę ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ustawy o rencie socjalnej, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także ustawy o emeryturach pomostowych oraz ustawy o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów.

Zmiany w ubezpieczeniu chorobowym
Jedna z pierwszych zmian przewidzianych w projekcie autorstwa MRiPS, dotyczy dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, któremu mogą podlegać na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Zgodnie z projektem, dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu będą mogły też podlegać osoby współpracujące z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców, o których mówi art. 6 ust. 1 pkt 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ministerstwo zamierza też zmienić przepis dotyczący okresów podlegania ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu przez niektóre osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Zgodnie bowiem z proponowanym nowym pkt 4a dodawanym do art. 13, wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością mieliby podlegać ubezpieczeniom od dnia zawarcia umowy spółki albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce. Natomiast w myśl nowe pkt 4b, wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej – od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia wniesienia wkładów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wkładów w spółce.

– Pozytywnie oceniam rezygnację z instytucji ustawania z mocy ustawy dobrowolnych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i chorobowego, na skutek nieopłacenia składek w terminie. Jednorazowe nieopłacenie składki w terminie powoduje dziś „wypadnięcie” z ubezpieczenia i trudne do zaakceptowania skutki, takie jak brak prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w wypadku przedsiębiorców – mówi serwisowi Prawo.pl radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. I dodaje: – Projektowane zmiany nie załatwiają innego problemu, tzn. kontynuacji dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorcy po przerwie w ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia firmy związanej z przebywaniem na zasiłku macierzyńskim. Nadal więc przedsiębiorcze matki, które po takiej przerwie nie zgłoszą się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie będą mieć prawa do kolejnych świadczeń z tego ubezpieczenia, nawet jeśli dalej będą opłacać składki.

Bez odsetek za zwłokę
Co ciekawe, zmiany przewidziano także w art. 23 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dotyczącym odsetek od nieopłaconych w terminie składek. Tak jak obecnie, odsetki nie będą naliczane, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł. Jednak ministerstwo chce rozbudować ten przepis, tak by odsetki za zwłokę nie były naliczane od nieopłaconych w terminie składek, z przyczyn zależnych od Zakładu, za okres od dnia, w którym składki stały się wymagalne, do dnia ich opłacenia. A także, by nie były naliczane od nieopłaconych w terminie składek, jeżeli ich nieopłacenie wynika z:

– błędnego zawiadomienia przez Zakład o stanie rozliczeń;
– zastosowania się płatnika składek w danym okresie rozliczeniowym do utrwalonej praktyki interpretacyjnej Zakładu, z uwzględnieniem art. 34 ust. 15 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców;
– zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej Zakładu, która następnie uległa zmianie.

Przy czym – jak proponuje MRiPS w projektowanym nowym ust. 1d dodawanym do ww. art. 23 – przez utrwaloną praktykę interpretacyjną rozumie się wyjaśnienia zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa, dominujące w interpretacjach indywidualnych wydawanych przez Zakład w takich samych stanach faktycznych lub w odniesieniu do takich samych zdarzeń przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym.

Kto będzie stwierdzał, czy „utrwalona praktyka interpretacyjna” jest „dominująca w interpretacjach wydawanych przez Zakład” już niestety nie wiadomo. Zwłaszcza, że mają to być – jak się proponuje – interpretacje „w takich samych stanach faktycznych lub w odniesieniu do takich samych zdarzeń przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym”.

Uwagę zwraca też proponowane nowe brzmienie ust. 2 w art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczącego należności z tytułu składek. Autorzy projektu proponują, by składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, podlegały – co jest nowością – potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub, tak jak obecnie, były ściągane w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.
Będzie zadłużenie, nie będzie świadczenia

Wśród zmian zaproponowanych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jest wprowadzenie m.in. nowego art. 6a ust. 1 i 2. Zgodnie z nim, świadczenia, o których mowa w art. 2 pkt 1, 2, 5 i 6 tej ustawy, czyli zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy nie będą przysługiwały osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców oraz duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, jeśli w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne przekracza kwotę 6,60 zł, do czasu spłaty całości zadłużenia. Projekt przewiduje, że prawo do tych świadczeń przedawni się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.

Resort chce też zmienić brzmienie obecnego art. 8 ustawy tak, aby zasiłek chorobowy przysługiwał wyłącznie przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, a nie jak obecnie – także niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 (…).

Poza tym zasiłek, tak jak dziś, przysługiwałby nie dłużej niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni.

Nowością będzie natomiast przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek nie tylko – jak obecnie – ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, ale także w skutek śmierci pracodawcy.

– Obawiam się, że efektem tych zmian będzie mniejszy dostęp do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, w tym utrzymywania wysokiej podstawy wymiaru po krótkim okresie opłacania wysokich składek, zwłaszcza w powiązaniu z ciążą. Na ograniczanie dostępu do świadczeń wskazuje także skrócenie okresu pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – przyjęto, że nie będzie on dłuższy niż 91 dni – zauważa mec. Januszewska.

Co jeszcze jest w projekcie?
Wypłaty na konto. – Przymusowe bezgotówkowe wypłacanie długoterminowych świadczeń z ZUS przyznawanych od 2022 r. budzi pewne wątpliwości. Wydaje się, że w tym zakresie zasady powinny być podobne jak w wypadku zasad wypłacana wynagrodzenia za pracę. Tzn. regułą powinna być wypłata na rachunek bankowy, ale świadczeniobiorca powinien mieć możliwość złożenia wniosku o wypłatę „do ręki”, czyli za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń. Powinna wystarczyć samo oświadczenie świadczeniobiorcy, że chce otrzymywać w ten sposób wypłatę, bez dodatkowej zgody ZUS na taką formę – uważa mec. Januszewska.
Resort rodziny i polityki społecznej chce też uregulować kwestię waloryzacji tzw. emerytur czerwcowych. – Inny sposób waloryzacji składek oraz kapitału początkowego dla osób, które wystąpią o emeryturę w czerwcu to problem istniejący od wielu lat. Stąd zresztą niewielka liczba wniosków składanych w czerwcach. Jeśli zostaną wprowadzone przepisy, które spowodują, że składając wniosek w czerwcu ubezpieczony nie będzie wpadał w pułapkę niekorzystnych wyliczeń, to należy to ocenić pozytywnie – podkreśla mec. Magdalena Januszewska.

Projektowane przepisy mają co do zasady zacząć obowiązywać od 1 kwietnia 2021 r.

Więcej na Prawo.pl