„Już nie gminy, lecz ZUS ma wypłacać świadczenia 500 plus” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w artykule G.J. Leśniak w Prawo.pl

27-05-2021

Od 1 stycznia 2022 roku nowe wnioski o 500 plus będzie rozpatrywał ZUS. On też będzie wypłacał świadczenia – w gestii samorządów pozostaną tylko te, które zostaną przyznane do końca tego roku. Taki pomysł na centralizację i automatyzację procesu ma resort rodziny. Nie wiadomo jednak, jak ZUS będzie weryfikował prawo do świadczenia wychowawczego.

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiła się zapowiedź przygotowania przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projektu ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw. – Mając na względzie ogromną skalę programu oraz ponoszone na niego nakłady finansowe zasadnym jest weryfikacja i optymalizacja procesu przyznawania i obsługi świadczenia 500+ – napisano w informacji o przyczyn wprowadzenia zmian w przepisach. (…)

Program do zmiany
Jak podaje MRiPS, w obecnym kształcie programu obsługą spraw związanych ze świadczeniem wychowawczym zajmują się jednostki samorządu terytorialnego, czyli wójt, burmistrz lub prezydent miasta, a w sprawach wymagających decyzji i rozstrzygnięć związanych z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, instytucją właściwą jest wojewoda. Świadczeniobiorcy zobowiązani są składać wniosek o świadczenie co roku, na kolejny okres świadczeniowy. Ustawa dopuszcza możliwość składania wniosków w różnych formach, m.in. w formie papierowej, a wypłata świadczenia może następować w formie przekazu pocztowego, wypłaty gotówkowej lub przekazu bankowego.

Ministerstwo zamierza więc:

– zmienić organ realizujący świadczenie wychowawczego, czyli zabrać sprawy wójtom, burmistrzom, prezydentom miast czy wojewodom a przekazać Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych,
– zmienić dotychczasową formę składania wniosku o ustalenie prawa do świadczenia, a dokładnie odejść od wniosku papierowego, składanego bezpośrednio w siedzibie jednostki właściwej bądź za pośrednictwem przesyłki listowej, a pozostawić wyłącznie możliwości składania wniosku poprzez systemy teleinformatyczne,
– zmienić sposób wypłaty świadczenia wychowawczego poprzez odejście od wypłaty w formie gotówkowej i przekazem pocztowym na rzecz wypłaty w formie bezgotówkowej na wskazany przez wnioskodawcę numer rachunku bankowego,
– odejść od konieczności corocznego składania wniosku o świadczenie wychowawcze, wprowadzając automatyczne, wynikające z przepisów prawa, odnawianie prawa do świadczenia na kolejny okres rozliczeniowy,
– wypłacać świadczenia wychowawcze w pełnej wysokości osobom, które dotychczas były pozbawione tego świadczenia, lub pobierały świadczenie w obniżonej wysokości, z uwagi na przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
 (…)
Samorządy stopniowo będą tracić zadanie i pieniądze za nie.
Zgodnie z zapowiedzią projektowanych rozwiązań, przejęcie obsługi świadczeń przez ZUS ma odbywać się stopniowo. MRiPS ma cały harmonogram. Zgodnie z nim:

– sprawy dotyczące prawa do świadczenia wychowawczego za okresy sprzed 1 stycznia 2022 r. nadal będą realizowane, do zakończenia postępowania, przez dotychczasowe organy. Organy te będą również kontynuować wypłacanie świadczeń wychowawczych przyznanych przed 1 stycznia 2022 r. do końca okresu, na jaki zostały przyznane, tj. do 31 maja 2022 r. w okresie styczeń – maj 2022 r.,
– od 1 stycznia 2022 r. ZUS będzie wypłacał na bieżąco przyznawane przez siebie świadczenia wychowawcze oraz będzie od 1 lutego 2022 r. przyjmować wnioski na kolejny okres rozpoczynający się 1 czerwca 2022 r.,
– w zakresie spraw dotyczących świadczeń wychowawczych przysługujących z zastosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przewiduje się ich docelowe wejście w życie począwszy od świadczeń należnych za kolejny okres, rozpoczynający się 1 czerwca 2022 r. Do 31 maja 2022 r. obsługą świadczeń wychowawczych podlegających koordynacji będzie zajmować się wojewoda, a organy samorządowe będą te świadczenia nadal wypłacać, do zakończenia okresu, na jaki zostały przyznane.
 
(…) Automatyzacja i centralizacja, a co z weryfikacją prawa do 500+?
Zdaniem dr Antoniego Kolka, prezesa Instytutu Emerytalnego, z perspektywy państwa utworzenie jednej agencji wypłaty świadczeń wydaje się być dobrym rozwiązaniem. Problem jednak w sposobie realizacji oraz bezpieczeństwie transferów środków publicznych. – Świadczenie wychowawcze (tzw. 500+) miało być przekazane jako zadanie do gmin, aby pomoc trafiała do osób, które tych środków potrzebują, a także, by była wydatkowana na produkty i usługi służące wsparciu rodziny. Dzisiaj wiemy, że to się nie wydarzyło i nie wydarzy – mówi dr Kolek. Według niego, obecne działania władz sprawiają, że program 500+ nie ma żadnego bodźca demograficznego. – Świadczenie to stało jedynie transferem socjalnym i egzemplifikacją „państwa przemiałowego”, które pobiera bardzo wysokie podatki po to, by udawać dobrego wujka, który rozdaje pieniądze – podkreśla prezes IE.

(…)
Radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego, wskazuje, że przed laty m.in. ZUS wypłacał świadczenia rodzinne, więc zlecenie mu wypłaty podobnego świadczenia nie jest pomysłem rewolucyjnym. – Nieunikniona była też elektronizacja procedury. Zresztą już dziś wniosek o 500+ można złożyć elektronicznie na różne sposoby – mówi mec. Januszewska. Według niej, zapowiedziane przez ministerstwo zmiany mają na celu centralizację i automatyzację przyznawania i wypłaty świadczenia wychowawczego, co jest racjonalne w sytuacji, gdy przyznanie świadczenia w żadnym przypadku nie jest uzależnione od sytuacji dochodowej rodziny, jak było to na początku obowiązywania programu 500+.

– Wątpliwości budzi natomiast efektywność badania przez ZUS przesłanek przysługiwania  świadczenia, w szczególności wspólnego zamieszkiwania z dzieckiem i pozostawania na utrzymaniu matki albo ojca. Gmina jest bliżej beneficjenta niż ZUS. Poza tym gminy części beneficjentów 500+ przyznają także świadczenia rodzinne, więc znają sytuację przynajmniej niektórych rodzin. Dziś, zgodnie z art. 15 ustawy, w razie wątpliwości co do sprawowania opieki nad dzieckiem albo gdy pieniądze wydawane są w sposób niezgodny z celem lub marnotrawione, przeprowadzany jest rodzinny wywiad środowiskowy – poprzez zwrócenie się przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta do kierownika ośrodka pomocy społecznej. Kolejna grupa osób, w wypadku której potrzebne jest prowadzenie poszerzonego postępowania wyjaśniającego to cudzoziemcy, bo należy ustalić podstawy prawne ich pobytu, a także zamieszkiwanie przez nich i ich dzieci w Polsce. Pytanie, jak z prowadzeniem takich postępowań wyjaśniających poradzi sobie ZUS – mówi mec. Magdalena Januszewska. 

Czytaj więcej: Prawo.pl